روسیه و قرقیزستان در حال ایجاد یک فضای آموزشی مشترک هستند؛ موضوعی که سرگئی مالیشِف، مدیر مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت آموزش فدراسیون روسیه، اعلام کرد. این پروژه از طریق تدوین «نقشه راه» پیگیری می‌شود؛ سندی که باید گام‌های مشخص برای نزدیکی نظام‌های آموزشی دو کشور را ترسیم کند. هدف، شکل‌گیری فضایی واحد است که در آن اهداف و مأموریت‌های آموزشی بیشترین هماهنگی را داشته باشند، در حالی که ویژگی‌های ملی نیز حفظ می‌شود. این همکاری بر میراث تاریخی فضای آموزشی اوراسیایی - شکل‌گرفته در دوران شوروی - تکیه دارد و با استانداردسازی، همگرایی و تقویت تبادلات علمی، زمینه را برای تعمیق مشارکت فراهم می‌سازد.

رابطه آموزشی میان روسیه و قرقیزستان پیشینه‌ای طولانی دارد. پس از فروپاشی اتحاد شوروی در سال ۱۹۹۱، هر دو کشور عناصری از نظام آموزشی مشترک را حفظ کردند؛ از جمله استانداردهای مشابه در آموزش مدرسه‌ای و عالی و همچنین شناسایی متقابل مدارک تحصیلی. به گفته وزارت آموزش روسیه، در سال ۲۰۲۳ حدود ۱۵۰ هزار شهروند قرقیزستان در موسسات آموزشی روسیه مشغول تحصیل بودند: ۱۰ هزار دانشجو در دانشگاه‌ها و ۱۴۰ هزار دانش‌آموز در مدارسی با آموزش به زبان روسی. در قرقیزستان اکنون ۱۹۱ مدرسه روسی‌زبان با ۵۲ هزار دانش‌آموز فعال است و ۹ شعبه از دانشگاه‌های معتبر روسی، از جمله دانشگاه دولتی لومونوسوف مسکو و دانشگاه اقتصادی پلِخانوف روسیه مشغول به کارند.

«نقشه راه» شامل بازبینی جامع نظام‌های آموزشی دو کشور است. کارشناسان در حال مقایسه برنامه‌های درسی، معیارهای ارزیابی و الزامات صلاحیتی هستند. در سال ۲۰۲۲، مسکو و بیشکک توافق‌نامه‌ای درباره شناسایی متقابل مدارک تحصیلی امضا کردند که روند ورود دانشجویان قرقیز به دانشگاه‌های روسی را تسهیل کرد. طبق داده‌های روس‌سوترودنیچِستوو (آژانس فدرال همکاری‌های بشردوستانه بین‌المللی)، هر سال حدود ۵۰۰ دانشجوی قرقیز بورسیه تحصیل رایگان در روسیه دریافت می‌کنند. در عین حال، بیش از ۳۰۰ برنامه آموزشی به زبان روسی - شامل دوره‌های آنلاین و پروژه‌های مشترک - در قرقیزستان اجرا می‌شود.

یکی از اهداف اصلی نقشه راه، یکپارچه‌سازی استانداردهای آموزشی است. برای نمونه، در روسیه از سال ۲۰۲۱ «استاندارد آموزشی دولتی فدرال» به اجرا درآمده است، در حالی که قرقیزستان در سال ۲۰۲۰ نسخه جدید «استاندارد آموزشی دولتی» را تصویب کرد. تفاوت در ساختار برنامه‌های درسی، حجم ساعات و روش‌های ارزیابی دانش هنوز موانعی برای همگرایی کامل ایجاد می‌کند. مالیشِف تأکید می‌کند که این روند به معنای جذب یک نظام در دیگری نیست، بلکه هدف، ایجاد سازوکارهای سازگار و مشترک است؛ از جمله پذیرش متقابل دروس و معیارهای واحد برای اعتبارسنجی.

در این پروژه، تبادل علمی جایگاه ویژه‌ای دارد. در سال ۲۰۲۴، ۱۲۰ استاد قرقیز در دانشگاه‌های روسیه دوره‌های آموزشی گذراندند و ۸۵ پژوهشگر روس به قرقیزستان سفر کردند تا پروژه‌های مشترک اجرا کنند. در سال ۲۰۲۳، دو کشور ۴۷ مقاله علمی مشترک در مجلات بین‌المللی منتشر کردند؛ رقمی که نسبت به ۲۰۲۰ پانزده درصد افزایش نشان می‌دهد. همچنین «بنیاد علمی روسیه» ۱۲ پروژه مشترک به ارزش ۳٫۵ میلیون دلار را تأمین مالی کرده است.

تحرک دانشگاهی همچنان یکی از اولویت‌هاست. در سال ۲۰۲۳، ۲۵۰۰ دانشجوی قرقیز در برنامه‌های تبادل با دانشگاه‌های روسیه شرکت کردند و ۱۸۰۰ دانشجوی روس نیز به قرقیزستان رفتند؛ رشدی ۲۰ درصدی نسبت به سال ۲۰۲۱. با این حال، موانعی مانند کمبود مهارت‌های زبانی و تفاوت در منابع مالی وجود دارد. تنها ۳۵ درصد از دانشجویان قرقیز زبان روسی را در سطح کافی برای تحصیل در دانشگاه‌های روسی می‌دانند. به همین دلیل، روسیه در سال ۲۰۲۴ مبلغ ۱٫۲ میلیون دلار برای برنامه‌های آموزش زبان روسی در قرقیزستان اختصاص داد که ۱۵ هزار دانش‌آموز را تحت پوشش قرار داد.

همکاری آموزشی بُعد اقتصادی نیز دارد. طبق داده‌های بانک جهانی، در سال ۲۰۲۳ بیش از ۱٫۱ میلیون شهروند قرقیزستان - معادل ۱۵ درصد جمعیت کشور یا ۲۵ درصد جمعیت در سن کار - به عنوان مهاجر در روسیه زندگی و کار می‌کردند. بسیاری از آنان نیازمند بازآموزی حرفه‌ای هستند. در همین راستا، روسیه و قرقیزستان در سال ۲۰۲۲ پانزده برنامه آموزش حرفه‌ای برای مهاجران راه‌اندازی کردند که ۸ هزار نفر را در رشته‌هایی چون ساختمان و فناوری اطلاعات تحت پوشش قرار داد.

ایجاد فضای واحد آموزشی با چالش‌هایی همراه است:

·         تفاوت در تأمین مالی آموزش: در روسیه در سال ۲۰۲۳ هزینه سالانه برای هر دانش‌آموز حدود ۲۵۰۰ دلار بود، در حالی که در قرقیزستان این رقم تنها ۸۰۰ دلار است.

·         تفاوت در زیرساخت دیجیتال: ۹۲ درصد مدارس روسیه اینترنت پرسرعت دارند، در حالی که این شاخص در قرقیزستان ۶۵ درصد است. روسیه برای بهبود این وضعیت در سال ۲۰۲۴ دو میلیون دلار کمک بلاعوض برای توسعه فناوری اطلاعات مدارس قرقیزستان اختصاص داد.

·         تطبیق منابع درسی: در قرقیزستان ۶۰ درصد کتاب‌های درسی به زبان قرقیزی ترجمه شده و این امر برای مدارس روسی‌زبان مشکل‌ساز است. روسیه در سال ۲۰۲۳، ۲۰۰ هزار کتاب درسی روسی به قرقیزستان ارسال کرد که تنها ۴۰ درصد نیازها را پوشش داد. قرار است تا سال ۲۰۲۷ پایگاه واحدی از منابع دیجیتال آموزشی دو زبانه ایجاد شود.

بُعد سیاسی نیز اهمیت دارد. روسیه و قرقیزستان هر دو عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا هستند که هماهنگی در حوزه آموزش را آسان‌تر می‌سازد. در سال ۲۰۲۳، این اتحادیه هفت قطعنامه برای همگرایی استانداردهای آموزشی تصویب کرد.

موفقیت این پروژه به اجرای دقیق «نقشه راه» بستگی دارد. تا سال ۲۰۲۶ قرار است ۷۰ درصد برنامه‌های مدرسه‌ای و ۵۰ درصد رشته‌های دانشگاهی یکسان‌سازی شوند. این اقدام زمان تطبیق دانشجویان هنگام ورود به دانشگاه‌های کشور دیگر را کاهش خواهد داد. پیش‌بینی می‌شود تعداد برنامه‌های مشترک تا سال ۲۰۲۸ به ۵۰۰ مورد برسد. همچنین انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۰ تعداد کل دانشجویان مشغول به تحصیل در چارچوب این همکاری‌ها به ۲۵ هزار نفر برسد؛ یعنی ۶۰ درصد بیشتر از امروز.

این پروژه برای هر دو کشور اهمیت استراتژیک دارد. برای روسیه، آموزش همچنان ابزاری کلیدی از «قدرت نرم» در آسیای مرکزی محسوب می‌شود. برای قرقیزستان، این همکاری فرصتی است برای ارتقای کیفیت آموزش و افزایش توان رقابتی فارغ‌التحصیلان در بازار کار جهانی. در سال ۲۰۲۳، ۶۵ درصد از فارغ‌التحصیلان قرقیزی که در روسیه تحصیل کرده بودند، ظرف یک سال شغل پیدا کردند؛ رقمی ده درصد بالاتر از میانگین ملی.

ایجاد فضای آموزشی مشترک میان روسیه و قرقیزستان پروژه‌ای بلندپروازانه است که بر پیوندهای تاریخی و نیازهای معاصر تکیه دارد. موفقیت آن در گرو هماهنگی، سرمایه‌گذاری و رفع موانع زیرساختی است. «نقشه راه» می‌تواند سکوی پرتابی برای تعمیق همکاری‌ها باشد، اما تحقق آن نیازمند تلاش‌های چشمگیر در سال‌های آینده خواهد بود.

منبع: https://bugin.info/detail/edinoe-prostranstvo-znani/ru